Χολολιθίαση είναι η παρουσία λίθων στον αυλό της χοληδόχου κύστης. Πρόκειται για συχνή πάθηση, αφού πάσχει το 10% του πληθυσμού. Οι χολόλιθοι μπορεί να περιέχουν χοληστερόλη, χολερυθρίνη, ασβέστιο και βλέννα. Οι λίθοι σχηματίζονται σχεδόν πάντοτε εντός της χοληδόχου κύστεως και σπανιότατα στα ενδο- ή εξωηπατικά χοληφόρα. Ωστόσο οι λίθοι μπορούν στη συνέχεια να μετακινηθούν στα χοληφόρα αγγεία, προκαλώντας απόφραξη.

Σημαντική αιτία για τη δημιουργία χολόλιθων αποτελεί παρατεταμένη παραμονή της χολής στη χοληδόχο κύστη, πράγμα που μπορεί να οφείλεται σε μειωμένη κινητικότητα των τοιχωμάτων της χοληδόχου κύστης (ανεπαρκείς συσπάσεις ή μειωμένη συχνότητα αυτών). Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας δημιουργίας λίθων είναι η ύπαρξη εστίας γύρω από τον οποίο θα σχηματιστεί ο λίθος. Τέτοια εστία μπορεί να είναι η βλέννη, συναθροίσεις βακτηριδίων, παράσιτα ή νεκρά κύτταρα.

Σημαντικότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι:

• Οικογενειακό ιστορικό (συγγενείς με χολολιθίαση)
• Γυναικείο φύλο
• Ηλικία
• Παχυσαρκία
• Δίαιτα πλούσια σε θερμίδες, σάκχαρα, λίπη και χοληστερόλη
• Απώλεια βάρους (π.χ. μετά από χειρουργείο ή από αυστηρή δίαιτα)
• Φάρμακα (κυρίως αντισυλληπτικά, αντιλιπιδαιμικά, σωματοστατίνες)
• Ασθένειες όπως κυστική ίνωση, νόσος του Crohn, ενδοκρινείς όγκοι παγκρέατος, κακώσεις σπονδυλικής στήλης
• Μεταβολικά νοσήματα (π.χ. υπερλιπιδαιμίες, σακχαρώδης διαβήτης)

Η επίδραση του γυναικείου φύλου και των αντισυλληπτικών εξηγείται από τη δράση των οιστρογόνων, τα οποία αυξάνουν τον κορεσμό της χολής σε χοληστερόλη και μειώνουν την κινητικότητα της χοληδόχου κύστης.

Η πλειοψηφία των περιπτώσεων χολολιθίασης είναι ασυμπτωματική, δεν προκαλεί επιπλοκές και μπορεί διαγνωστεί τυχαία. Ωστόσο, σε ασυμπτωματικούς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να παρουσιαστούν επιπλοκές στο μέλλον. Σε μεγάλους λίθους ή μικρούς και πολλούς λίθους ενδείκνυται χολοκυστεκτομή με σκοπό την αποφυγή μείζονων μελλοντικών επιπλοκών.

Πιθανές επιπλοκές τις χολολιθίασης αποτελούν:

• Χολοκυστίτιδα
• Χοληδοχολιθίαση
• Χολαγγειίτιδα
• Παγκρεατίτιδα
• Καρκίνο χοληδόχου κύστης
• Ύδρωμα ή βλεννοκήλη
• Ρήξη χοληδόχου κύστης

Σε περίπτωση επιπλοκής ένα από τα συχνότερα αίτια είναι ο πόνος. Σε περίπτωση χολοκυστίτιδας ο πόνος συνήθως εμφανίζεται στο δεξιό υποχόνδριο (πάνω δεξιά κοιλία), είναι οξύς και μπορεί να υπάρξει αντανάκλαση του πόνου στον δεξί ώμο ή στη μέση. Ο πυρετός είναι και αυτός συχνό σύμπτωμα λόγω της φλεγμονώδους φύσης των επιπλοκών της χολολιθίασης. Ο ίκτερος εμφανίζεται στους ασθενείς όταν υπάρχει χολόσταση. Η χολόσταση μπορεί να προκληθεί λόγω απόφραξης των χοληφόρων από τους λίθους ή από φλεγμονή.

Οταν ο ασθενής εμφανίσει συμπτώματα, κατα την κλινική εξέταση υπάρχει ευαισθησία στην κοιλιακή χώρα, σύσπαση στο δεξιό μερος της κοιλιάς κατω απο τα πλευρά και μερικές φορες αντανάκλαση του πόνου είτε στο στέρνο, στο επιγάστριο ή πίσω στην μέση. Το υπερηχογράφημα είναι η περισσότερο συνηθισμένη εξέταση που χρησιμοποιείται για την εύρεση των χολολίθων, ενω οι αιματολογικές εξετάσεις συνεισφέρουν στην διάγνωση της φλεγμονής ή των επιπλοκών της λιθίασης από το ήπαρ ή το πάγκρεας. Αιματολογικές τιμές αυξημένων τρανσαμινασών, χολερυθρίνης και αλκαλικής φωσφατάσης υποσημαίνουν λιθίαση στον χοληδόχο πόρο. Η ύπαρξη διάτασης του χοληδόχου πόρου στο υπερηχογράφημα, επιβεβαιώνει τη διάγνωση και η MRCP (μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία) αποτελεί την ειδική απεικόνιση για την σωστή εκτίμηση του προβλήματος.

Θεραπεία χολολιθίασης

Η θεραπεία της χολολιθίασης ειναι χειρουργική. Οι χολόλιθοι δεν αποβάλλονται από μόνοι τους. Κάποιες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπισθούν προσωρινά με φαρμακευτική ή διαιτητική αγωγή, όπως μείωση λήψης λιπαρών ουσιών. Αυτή η αγωγή έχει περιορισμένα και προσωρινά ποσοστά επιτυχίας. Τα συμπτώματα συνήθως εξαλείφονται με την αφαίρεση της χοληδόχου κύστεως. Η προσπάθεια αφαίρεσης μόνο των λίθων αφ’ ενός είναι αδύνατη λόγω ανατομίας του οργάνου αλλά και ανούσια λόγω του ότι υπεύθυνη για την δημιουργία τους είναι η χοληδόχος κύστη.

Η χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστεως είναι η πλέον κατάλληλη και ασφαλέστερη θεραπεία της χολοκυστίτιδος. Η χολοκυστεκτομή είναι μία από τις πιό διαδεδομένες χειρουργικές επεμβάσεις. Σήμερα, οι περισσότερες επεμβάσεις χολής γίνονται λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά. Ο ασθενής σαφώς έχει ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο και γρηγορότερη ανάρρωση απ’ ότι στην κλασική χειρουργική. Οι περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν σπίτι μετά από μία ημέρα και στις κανονικές τους δραστηριότητες πολύ γρήγορα.